छोरा छोरीहरुलाई नेपालि सिकाइदिनु होला है "

                                             छोरा छोरीहरुलाई नेपालि सिकाइदिनु होला है !

"नेपाललाई माया गर्नुहोला है। आफ्ना छोरा छोरीहरुलाई नेपालि भाषा सिकाइदिनु होला है। जस्तो सुकै परिस्थिति आइपरेपनि समय निकालेर नेपाल आउनुहोला है।" अमृत गुरुङका यी देशभक्तिले ओतप्रोत  शब्दहरु टोरोन्टोस्थित मेसि हलमा हिंजो साँझ निरन्तर गुन्जिरह्यो। नेपालि दर्शकहरुले भरिभराउ मेसिहलमा नेपालको झण्डा ओडेर हजारौ दर्शकहरु नेपथ्या ब्याण्डको कन्सर्ट हेर्न पुगेका थिए। निलो जिन्स, निलो सर्ट र लामो कपाल पछाडी कँसेर  लोकपप गायक गुरुङ स्टेजमा उपस्थित हुँदा तालीको चौतर्फी गढगढाबले उनको स्वागत गरिएको थियो। नेपालको विभिन्न भुभागबाट स्थाई बसोबास गर्न  होस् या बिद्यार्थीको रुपमा क्यानाडामा  आएका नेपालिहरुलाई आफ्नो प्रस्तुतिको बीच बिचमा उनले यसैगरी  संबोधन गरिरहे। आयोजकलाई धन्यवाद दिए। दर्शकहरुलाई मायाँ र मनोरन्जन। 

"स, जौका बारी, गौका पुला कम्पनी" को म्युजिक भिडियो स्क्रीनमा देखाएर शुरु भएको कार्यक्रममा सम्पूर्ण दर्शकहरु आफ्नो आफ्नो सिटबाट उठेर नाँच्न सुरु गरिसकेका थिए। सबैले भन्दै थिए 'झल्काइदेउ झल्काइदेउ गलैको कम्पनी माला झल्काइदेउ।" यो निकै उत्कृष्ठ म्युजिक भिडियोले डोल्पा जिल्लाको मौलिक परम्परालाई राम्रोसंग संग झल्काएको थियो। सुनेअनुसार चाँदीका सिक्काहरु    उनेर बनाएको कम्पनि मालालाई डोल्पाबासीहरु सम्पनताको संकेत मान्छन। थिन्ले संगै अन्य डोल्पालीहरु घोडा चढेर कर्णालीको किनारै किनार दौडेको देख्दा चंखेज खान र नेपोलियन बोनापार्ट समेत फिका देखिन्थे। 

"मै मरी जाउला जिबन छोटो छ, लेखेको सम्झना चेतेर नफाल सिरानमा फोटो छ" भन्ने गीतका साथ स्टेजमा छिरेका गुरुङ्गले शुरुदेखि नै दर्शकहरुलाई भाबुक गराएका थिए। "छेक्यो छेक्यो देउराली डाँडा हुस्सु र कुहिरोले" " उडायो रेलैले" जस्ता गीतहरु गाउदै गर्दा हजारौ दर्शकहरुले उनीसंगै तालमा ताल मिलाएर गाए। गाउदा गाउदै नाँचे, नाँच्दा नाँच्दै आफु जन्मेर हुर्केका गाँउघर, लेक बेशीलाई सम्झे। मेरो त ज्यानमा जिरिङ्ग काँडा उम्रियो।मैले पनि  झन् जोड जोडसंग उनीसंगै स्वरमा स्वर मिलाए र मज्जाले नाँचे। 

"हजुरहरुको बुवा आमा नेपालि बोल्नु हुन्छ कि हुन्न ? हजुरबा हजुर आमा नेपालि बोल्नुहुन्छ कि हुन्न?" अमृत गुरुङ्गले मंचबाट प्रश्न सोधिरहेका थिए। हजारौ आवाजहरु एकैसाथ् गुञ्जिरहेको थियो ,"बोल्नुहुन्छ। " त्यसोभए हजुरहरुको छोरा छोरीहरुलाई नेपालि सिकाइदिनु होला है ", उनले मंचबाट एकदम बिनम्रताकोसाथ् अनुरोध गरे। दर्शक दिर्घामा एक्कासी सन्नाटा छायो। छोराछोरी भएकाहरुले मनमनै प्रण गरे होलान अब त नेपालि सिकाउनु पर्छ है। तर के गर्ने उनीहरु बोल्नै खोज्दैनन्। त्यसैले त होला कसैले पनि आफ्ना छोराछोरीलाई  त्यहाँ नल्याएका। 

"तालको पानि माछिले खानि, पिरिमसित जानी कि नजानी" गित गाउदै गर्दा मेरो अगाडिको सिटमा बसेको जोडी निकै खुशी देखियो। सायद उनीहरु भर्खर प्रेमको रंगमंचमा प्रवेश गर्दै थिए होलान। एक अर्कालाई गीतको भाकासंगै आँखाले इशारा गर्दै थिए। तरुण अवस्थाका दिनहरु आँखा अगाडी नाँच्न थाले। आफ्नो पिरिमलाई घरमै छोडेर आइयो, अब कसलाई हेरेर मुस्कुरानु झैँ भयो। कल्पनामै मुस्कुराइयो।

यो गित सकिनासाथ फेरी गाएक गुरुङ्गको  आवाज गुञ्जियो ," तपाइँहरु यति टाढा आएर बस्नु भएको छ। तपाइँ बसेको ठाँउको भाषा, संस्कृति, संस्कार र यहाँका मान्छेहरुलाई माया गर्नुहोला है।"  उनले भनेको यो हैन कि तिमि आफ्नो भाषा संकृति, धर्म सबै  बिर्सेर यहाँका मान्छेहरुले जसो गर्छन त्यसै गर्नुस। उनको संदेश हो तपाइँ जुन समाजमा बस्नुहुन्छ त्यहाँ आफु घुलमिल हुनुस। यदि  तपाइहरुले आफु बसेको ठाँउको तथा त्यहाँ बसोबास गर्ने मान्छेहरुको सम्मान गर्नुभयो भने उनीहरुले पनि तपाईलाई सम्मान गर्छन।  आमालाई माया गर्दैमा श्रीमतीको मायामा कमी कहाँ हुन्छ र? 

फेरी स्टेजमा आगो बल्यो " जोगले हुन्छ भेट मायाले हुन्छ सम्झना।" बिच बिचमा भन्दै थिए गायक भन्दै थिए ," देशलाई माया गर्नुहोला है। नेपालि गित संगीतलाई माया गर्नुहोला है। ' यो त सबैलाई थाहा छदैछ तर पनि उनको स्वरमा यस्तो जादु थियो कि सबैलाई जुरुक जुरुक बनाइरहेको थियो। बर्सौ नभेटेका साथीहरुले पछाडीबाट कोट्याई रहेका थिए। टाढैबाट मुस्कान छरिरहेका थिए। सायद त्यहि मुस्कान देखेर होला फेरी पनि स्टेजबाट उनले भन्दै थिए "त्यो नेपालि मुस्कान जोगाइ राख्नु होला है।" संसारका  विभिन्न मुलुकहरुमा कार्यक्रम गरिसकेका गुरुङ्गले  मुस्कुराउन बिर्सेका थुप्रै मान्छेहरु देखेका थिए। 

त्यहाँ उपस्थित  आधा भन्दा बढी दर्शकहरु पढ्नको लागी भर्खरै क्यानाडा छिरेका बिद्यार्थीहरु थिए। नेपालको झण्डा ओडेर पोडियममा नाँचिरहेका धेरै  बिद्यार्थीसंग काम गर्नको लागि जागिर थिएन होला, बस्नको लागि राम्रो कोठा थिएन होला, खानको लागि पुग्ने पैसा थिएन होला तर उनिहरुसंग भर्खरै छोडेको आएको देशको हुर्हुरी माया थियो। आफ्नो देशको भाषा र संकृतिको उधुमै माया थियो। त्यसैले  त दशौ वर्ष क्यानाडामा जागिर गरेर बसेकाले काट्न नसकेको टिकट काटेर गएँ। "रातो र चन्द्र सुर्य जङ्गि  निशान हाम्रो, जिउदो रगत सरि बल्दो यो शान हाम्रो" बोलको  गितमा छाती चौडा गरेर गाए, एकैछिन भएपनि आफु उभिएको  भूगोल बिर्सेर नाँचे। 

फर्नान्डो

फर्नान्डो नन्भर्बल हो।  अर्थात् उ  बोल्दैन। ऊ चौध बर्ष जतिको भयो। कुराको आबश्यकता पर्यो भने उसले  हात समातेर जो नजिक छ उसलाई आफुले खोजेको बस्तुसंग लैजान्छ। जस्तो कि उसलाई पानि चाइयो भने हात समातेर पानिको धारासम्म लैजान्छ।गिलासबाट उसले पानि पिउछ र आफ्नो ठाउमा जान्छ। यदि उसले आफुले खोजेको कुरा पाएन भने दाहिने खुट्टो भुइमा बेस्सरी बजार्छ र सुंगुरको जस्तो आवाज निकाल्छ। यदि उसको कुरा बुझेन या उसले खोजेको कुरा दिएन भने उसले आफ्नो टाउको भित्तामा ठोक्छ। 

उसलाई आइप्याडको नसा लागेको छ अर्थात् उ डिजिटल एडीक्ट हो। उसको हातमा चौबिसै घण्टा आइफोन तथा आइप्याड हुनै  पर्छ। उठेदेखि नसुतुन्जेल उसले युट्युबमा पोर्चुगिज म्युजिक भिडियो तथा कार्टुन हेर्ने गर्छ। यदि उसको हातबाट कसैले  आइप्याडको खोसिदियो भने उसले आफ्नो दाइने खुट्टा बेसरी भुइमा बजार्छ र उफ्रिदै यता उता दौडिन थाल्छ। उसले आफ्नो आमा या केयरगिभरको हात समातेर आफ्नो टाउकोमा राख्छ र थप्थपाउछ। उसले कसैलाई हान्दैन। 

तर उसलाई सबै खाले केयर गर्नु पर्ने हुन्छ जस्तो कि डाइपर फेर्ने, दाँत माझिदिने, नुहाइदिने, कपडा लगाइदिने, खाना खुवाउने। ऊ एकैठाँउ ढुक्कले बस्दैन। कहिले किचनमा, कहिले लिभिङ्गमा त कहिले बाथरुममा डुलेको डुलै गर्छ। यदि निदाउने औषधि नखुवाउने हो भने उ रातभर सुत्दैन। आइप्याड हेरेर बस्छ। एक्लै हाँस्छ। उसलाई सुताउनको लागि डाक्टरले कडा खालको निदाउने औषधि क्लोनजेपाम चलाएको छ। सुत्नुभन्दा आगाडी निन्द्राको गोलि स्याउको खिरमा लुकाएर उसलाई खुलाउनु पर्छ। उसले घरि घरि आफ्नो लिङ्गमा हात लगीरहन्छ। त्यो काम नगरोस भन्नको लागि उसलाई तल देखि माथिसम्म ढाक्ने एउटै कपड जम्पर लगाइदिने गरेको छ। 

एकदिन बिहान उसको हजुरबा उसलाई छोड्नको लागि रेस्पाइट केयर अर्थात अठार बर्ष मुनिका अटिज्म स्पेक्ट्रम भएका बच्चाहरुलाई केहि समयको लागि रेखदेख गर्ने, ब्यबहारिक कुराहरु सिकाउने ठाँउमा आयो। उसको एडमिसन फर्म तयारी अवस्था मै थियो। मैले क्लिपबोर्डमा फर्म राखेर उसलाई साइन गर्न भने। त्यसपछि उसको डफल ब्यागमा भएका लत्ता कपाडा लगाएत औषधि रुजु गरेर  फर्नान्डो लाई भित्र लागे। भित्र जाँदै गर्दा फर्नान्डोका हजुरबाले मलाई एकैछिन् रोके   र भने,  "फर्नान्डो आजकल कोठामा एक्लै बस्न रुचाउछ। बानिब्योहरा पनि पहिले भन्दा जटिल बन्दै गएको छ। खासगरी उसले अरुलाई दुख दिन रुचाउछ र सोहो अनुरुपको बानीव्यहोरा देखाउछ। उसको नजीकबाट हेरदेख गर्नुहोला। उसलाई  डिप्रेसन भयो कि भन्ने संका छ मलाइ। "

"नो वरिज।  हामीले सक्दो ख्याल गर्छौ। सकेसम्म एक्लै कोठामा बस्न दिदैनौ। जिममा लगेर खेलहरु खेलाउछौ। पार्कमा लगेर हिडाउछौ", मैले भने।  मैले भनेका सबै कुराहरु सम्भब त थिएनन्। त्यहाँ अरु केटाकेटीहरु पनि थिए। कतिपय केटाकेटीहरु जे भेट्यो त्यो मुखमा हालेर सताउथे। कतिपय बधुवा गाई दाम्लोबाट उम्किदा उफ्रे झैँ बुर्कुसी मारेर यता उति गरिरहन्थे। कहिलेकाँही पाँच सात जना केटाकेटीको लागि दुइजना मात्र स्टाफ हुन्थ्यौ। त्यो दिन पाँच जना केटाकेटी त्यहाँ भर्ना भएका थिए। दुइजना वन टु वन अर्थात् एकजना बच्चाको लागि एकजना स्टाफ। हामि तीनजना थियो। दुइजना वन टु वन मा परे। मैले तिन जनालाई हेर्नुपर्ने भयो। 

एकैछिन उनीहरुलाई जिमहलमा उफारेर बाहिर बगैचामा डुलाउने योजना बनाए। तिन जना मध्य फर्नान्डो बढी एक्टिभ थियो। मैले बगैचाको गेट खोले र सबैलाई त्यहाँ जनालाई आग्रह गरे। तीनैजना खुशी हुदै बगैचामा छिरे। म उनीहरुको पछि पछि गए। त्यहाँ नपुग्दै फर्नान्डो फरक्क फर्कियो र गेट बाहिरतिर जान प्रयास गर्यो। मैले उसलाई रोक्ने कोशिस गरे। उसले मलाइ जोडले धकेलेर बाहिर गयो। गार्डेनमा भएका दुई जनालाई यतिकै छोडेर उसको पछि पछि दौडिए। उ भाग्दै मोटर बाटोमा पुग्यो र ट्राफिकको कुनै मतलब नगरी कुदिरह्यो। चालकहरुले गाडी रोके। उ हेर्दा हेर्दै सडकको अर्कोपट्टि पुग्यो र कुदेको कुदै गर्यो। 

मैले तुरुन्त प्रहरीलाई फोन गरेर घटनाको बारेमा रिपोर्ट गरे।